بیراهه

بیراهه های نو ظهور

واژه عرفان و معرفت از نظر لغوی هر دو به معنای شناختن میباشد . اما در اصطلاح متفاوت هستند .معرفت ،هر نوع شناختی را شامل می شود .اما عرفان شناختی است که از راه شهود درونی ودریافت باطنی حاصل میشود . البته هر شناخت شهودی عرفان نیست .عرفان عبارت است از:

((شناخت شهودی و باطنی خدای متعال، اسماء،صفات و افعال او))

البته بحث پیرامون عرفان بسیار است که نه نویسنده لیاقت ان رادارد ونه اینکه میتوان عرفان رابا همه این تفاسیر در این مقاله جای داد .فقط در حد همین کلیات پیرامون ان بحث می کنیم .

به همین دلیل شناخت عرفانی با شناخت عملی متفاوت است .شناخت عرفان از سنخ مفاهیم و الفاظ وصورت های ذهنی نیست . بلکه از سنخ یافتن و در یافتن است ،البته چنین دریافت های درونی به آسانی برای هر کس بدست نمی آید.

برای رسیدن به چنین در کی نیاز مند پیمو دن مراحل وانجام دریافت ها و تمرین های معنوی خاصی هستیم ،این تمرین های معنوی وشیوه های سیرو سلوک با عنوان ((عرفان عملی ))شناخته میشود. در عرفان عملی سخن از این است که سالک برای آنکه به مقام شهود وتمام جوانب توحید برسد چه وظایفی در قبال خودش،جهان و خدا دارد .

عر فان عملی خیلی شبیه علم اخلاق است.

متاسفانه در عصر وارونگی انسانها شیطان نیز بیکار ننشسته و همه چیز را وارونه نشان می دهد.حق در برابر باطل،اسلام ناب در برابر اسلام آمریکایی،عرفان حقیقی در مقابل عرفانهای نوظهور و...

مطلب ذیل کوششی است در" واکاوی سطحی" یکی از این به اصطلاح عرفانهای نوظهور،البته لازم به ذکر است که نویسنده فقط به گوشه ای از این بیراهه بازار اشاره کرده است!به دلیل استقبال جوانان الخصوص دانشجویان به آثار پائلو کوئلیو نقدی جزیی به آثار او خواهیم داشت.

ایپزود اول (پائلوکوئلیو ونفی شریعت )

پائلو کئلیو جزئ کسانی است که در کتاب های خود با هنر مندی علیه دستورات شرعی و مقدرات دینی مبارزه میکند .وی بعد شرعی دین را بطور کامل نادیده گرفته ومقدرات و ضوابط دینی را انکار میکند ودرپاسخ این پرسش که ((مذهب یعنی چه)) می گوید: ((من ان را نحوه گروهی پرستش می دانم ...آدم می تواند بودا،الله،یا خدای مسیح را پرستش کند،فرقی نمی کند..

. برای من مذهب یعنی این ونه مجموعه ی از قراردادها و دستوراتی که به دیگران تحمیل می شود .(2)

وی به مریدان و خوانندگان خود تو صیه می کند که سخن هیچ کسی برای شما حجیت ندارد .به سخنان بنیادگراهای دینی که بر اصول ثابتی تاکید می کنند،هرگز گوش نسپارید ،حتی اگر به قیمت اشتباه کردن و گم کردن راه باشد. چرا گم کردن راه واشتباه رفتن به مراتب بهتر از بنیاد گرایی دینی است ((وقتی کسی می آید و به تو می گوید :  خدا این است وآن است ویا خدای من بهتر ازخدای تو است ،تنها راه در دام  نیفتادن این است که بفهمی جستجوی معنویت شخصی است که تو نه میتوانی به کسی منتقل کنی و نه به دیگران تو صیه کنی ، بهتر است انسان اشتباه کند ودنبال نشانه های غلط برود تا اینکه به دیگران اجازه دهد برای سرنوشتش تصمیم بگیرند ))

کو ئلیو در راه مبارزه با شریعت از تر فند های  بسیاری استفاده می کند . یکی از این ترفندها این است که او سعی میکند قبح گناه را در اثار خود از میان بر دارد وخوانندگان خود را به انجام ان تشویق نماید .به عنوان مثال او در جاهای مختلف کتاب ((کنار رود پیدرا نشستم وگریه کر دم )) همواره از شراب و الکل و مستی سخن می گوید ، ویا در همین کتاب نه تنها خود کشی را مذمت نمی کند بلکه ان را موجب افتخار شخص و نشانه فدرت وشهامت او می داند : ((ور ونیکا به این تصمیم رسید که سر انجام زمان ان رسیده تا خودش را بکشد ... افتخار ملت دیگر برایش مهم نبود ، وقت ان بود که به خودش افتخار کند ،وقت ان رسیده بود که باور کند قدرت انجام اینکاررا داشته که سر انجام شها متش را یافته و به زودی این زندگی راترک می کند، چه لذتی ! ))

افزون بر این ،کو ئلیو می کوشد با هنر مندی راه ها و روش های مختلفی برای خود کشی در اختیار خوانندگان خود قرار دهد.

شیوه هایی از قبیل ((پریدن از بالای یک ساختمان بلند ))، ((خود را به دار اویختن ))، ((خود کشی با گلوله )) که البته اینها را با روح زنانه ساز گار نمی داند و شیوه های لطیف و کم خشونت تری همچون ((خوردن تعداد زیادی قرص های خواب اور )) ،((بریدن رگهای دست )) که انها با رو ح زنانه سازگار دارند .(5)

 

اپیزود دوم ( پائلو کوئلیو وانکار واقع نمایی ارزش های دینی)

 

یکی از ویژگیهای بسیاری از عرفانها ی درو غین و آیین های نو ظهور معنوی ، نفی  واقع گرایی ارزشی است . تو ضیح ان که بسیاری از عرفان های جدید و ایین های نو ظهور معنوی ، متا ثر از ار زشهای سکولار و لیبرالیستی حاکم  بر فرهنگ غرب ،همه ارزشهای دینی ،اخلاقی و سیاسی و اجتماعی  را غیر واقعی می دانند و مدعی اند بدی یا خوبی رفتار های اختیاری انسان، بستگی به میل و سلیقه ی افراد ویا نهایتا قرارداد و خواست جمعی  دارد

طبیعتا اگر کسی ارزش ها را واقعی ندا نست  به لوازم ان ،از قبیل پذیرش کثرت گرایی و نسبی گرایی و استدلال  ناپذیری نیز باید ملتزم باشد.  نسبی بودن ارزشها یعنی مکانمند و زمان مند بودن انها که پائلو کوئلیو و همچنین سر کر دگان عرفان اک از جمله معتقدین به این ویژگی هستند . به عنوان مثال سرکردگان عرفان اک در پاسخ به پرسش یکی از پیروان اک که در سایت فارسی انها نقل شده است ، مبنی بر اینکه (( ایا اکنکار با سقط جنین یا همجنس بازی مخالفت می کند ؟ می گویند: ((اکنکار موضوعاتی از قبیل سقط جنین ، طلاق یا گرایش جنسی را به عنوان تصمیماتی شخصی در نظر گرفته و به عنوان یک سازمان ، نظری نمی دهد.))

و یا پائلو کوئلیو  تساهل و تسامح رفتاری راتبلیغ و تر ویج می کند .(( واجب است که ار زشهایی مانند تساهل و تماسح واین باور که  برای همه فضایی وجود دارد  رواج پیدا کند ،چه در مذهب و چه در سیاست و فرهنگ و...، همان طور که مسیح می گوید :(در خانه پدر من مسکن های بسیاری است ) هیچ دلیلی ندارد که همه را واداریم در یک آپارتمان زندگی کنند . غنا در کثرت و تنوع است . با بنیاد گرایی  ما به اعماق بدترین نوع تاریک اندیشی قرون وسطی باز خواهیم گشت . باید اعلام کرد که انسان میتواند مسلمان ،کاتولیک ، بودایی یا لا مذهب وشکاک باشد واین موضوع به کسی ربطی ندارد . (6)

نقد وبررسی:

بر اساس اموزه های اسلامی  ،ارزشها،اعم از ارزش های اخلاقی و سیاسی و... ریشه در واقعیت های عالم دارند و سلیقه یو قراردادی و جعلی نیستند . بر اساس رابطه ی تکوینی و علی و معلولی میان ان کارها ،سعادت حقیقی انسان بیان شده است .به همین دلیل ، سلیقه و خواست فردی یا رای جمعی و قرارداد اجتماعی دران هیچ تاثیری ندارد . برای مثال حرمت ربا به این دلیل نیست که مردم انرا نمی پسندند یا به ان رای نمی دهند بلکه دلیل حقیقی این حرمت که البته دستور الهی از ان برداشته است ،ضدیت حقیقی و واقعی این عمل باسعادت حقیقی بشر است . (7)

 

اپیزود سوم (پائلو و خلسه ی جنسی ،عرفانی)

 

یکی دیگر از ویژگی های برخی از عرفانها و ایین های نو ظهور معنوی ،دامن زدن به امیال جنسی است .

شاید با دیدن این عنوان تعجب کنید زیرا تا دوران اخیر همواره نام عرفان و معنویت با پاک دامنی و پرهیز از تمایلات جنسی همراه بوده است .

عرفان و رهبانیت  مسیحی ،عرفان های هندی و بودایی و صوفیان ومسلمان ،همواره پیروان خود را نه تنها از فرو غلتیدن در مسائل جنسی ،حتی به شکل حلال ان باز داشته اند بلکه بعضا دراین زمینه افراط کارهایی نیز داشته اند تا جایکه برخی از صوفیان اقدام به از بین بردن آلت جنسی خود کرده بودند !

یکی از کسانی که با هنرمندی خوانندگان و پیروان خود را به سوی مسائل جنسی وشهوانی می کشاند و میکوشد پوششی معنوی وعرفانی به هرزه گی های جنسی بدهد ، پا ئلو کوئلیو  است . وی در باره ی نقش نیروی جنسی در وصول به مقامات عالی عرفانی و معنوی می گوید : ((برای تحقق تشرف باید با این نیرو  اشنا شوی ... پس چطور با ان روبرو شویم ؟ یک فرمول ساده است ... فرمول این است در تمام مدت رابطه جنسی ، از حواس پنجگانه ات استفاده کن . اگر در لحظه اوج لذت جنسی ، همه این حواس با هم از راه برسند ،برای تشرف پذیرفته می شوی .(8)

 

کو ئلیو با زیرکی می کوشد خلسه ی عرفانی را معادل لذت جنسی معرفی کند !

 

وی در این باره می نویسد : در لحظه اوج لذت جنسی ،حواس پنج گانه ناپدید می شود و وارد جهان جادو می شود، دیگر نمی توانیم ببینیم ،بشنویم ،بچشیم ،لمس کنیم و... در ان چند ثانیه طولانی همه چیز نا پدید می شود و خلسه ی جای انهارا می گیرد .خلسه ی که عرفا  پس از سالها پر هیز کاری و ریاضت به انها می رسند .(9)

کو ئلیو با شیوه های هنری و ادبی سعی در رواج بی بند باری جنسی به عنوان راهی برای در یافت نور معنویت دارد ! به عنوان مثال ، در کتاب  ( یازده دقیقه ) درباره شخصیت اصلی داستان ((ماریا)) می گوید :(  ماریا تسلیم شده بود و احساس می کرد که بیشتر از ان مقاومت فایده ای ندارد .گفت من نور دیدم...

او تسلیم شدن ماریا(زنی روسپی) در مقابل جنس مخالف را معادل دیدن نور قرار می دهد.

سخن آخر :

افکارواندیشه های کوئلیو مخلوطی است از عرفان ساحری کاستاندا عرفان مسیحیت و افکار مارکسیستی که امروزه هیچگونه وجاهتی ندارد و یک مکتب شکست خورده است زندگی پرفرازو نشیب وی از لحاظ اعتقادی و خودزنی او در زندان بعد از دستگیری وی که به دلیل نوشتن داستانهای مصور طنز به نام ((کرینگها))بود و همچنین سابقه استفاده فراوان و افراطی از انواع مواد مخدر مواد توهم زا مشروبات الکلی که هنوز هم ادامه دارد از نقاط تاریک زندگی کوئلیو به شمار می آید.

مهم ترین موضوعی که از سوی کوئلیو مطرح می شود زبان قصه و رمان است مناسب است حوزه ودانشگاهیان ما نگاهی قرآنی را  برای جوانان ما فراهم کنند .میدانیم قصه در قرآن به صورت کاملا جدی مطرح شده است در این کتاب آسمانی بیش از صد قصه آمده که تعداد 27 قصه مربوط به انبیای الهی است تعداد آیات قرآن مربوط به قصص حدود 1800 آیه است خود پائولو از داستانهای ایرانی و اسلامی در آثار خود استفاده کرده است به عنوان مثال در کتاب ((ورنیکا تصمیم می گیرد بمیرد))میگوید مرد قاتل به مرد سامورایی تف انداخت. مرد سامورایی او را نکشت و به نزد دوستانش باز گشت . دوستانش همه نا امید شدند که چرا مرد قاتل را نکشت سامورایی گفت می خواستم این کار را بخاطر وظیفه بکنم ولی وقتی او به من تف انداخت احساس خشم کردم و ...)) به نظر شما آیا این داستان خیالی همان داستان واقعی حضرت علی(ع)و عمربن عبدود در جنگ خندق نبود.

این کتاب پائولو در جهان با استقبال زیادی روبرو شد !

ویا جای هیچ تردیدی نیست که اساس رمان کیمیاگر یکی از حکایتهای مثنوی معنوی است اما دریغ که ما مولوی را در گنجینه های خانه هایمان داریم اما کسی نوای آنرا نمی سراید . حال چرا پائولو این الهام گرفتن از از حکایت مثنوی را پنهان میکند بماند!

گفتنی است کتاب کیمیاگر از آثار برتر قرن بیستم به شمار می رود . امروزه کیمیاگر رابسیاری از دانشگاههای معتبر از جمله دانشگاه شیکاگو به عنوان کتاب درسی معرفی کرده اند!

براستی قرآن و فقه اسلامی با این همه آیه و روایت با ما چه می گویند.آیا از این همه مطالب مهم نباید درس گرفت.

 

1)مجموعه آثار شهید مطهری ج 14 ص550-ص 551

2)اعترافات یک سالک (پائلو کوئلیو ص33 – ص34)

3)همان ص33

4)ورنیکا تصمیم می گیرد بمیرد ص47

5)همان ص49

6)اعترافات یک سالک

7)فلسفه اخلاق علامه مصباح یزدی

8)بریدا(پائولوکوئلیو ص192-ص193)

9)همان ص203

10)یازده دقیقه(پائولوکوئلیو)

11)مثنوی معنوی-تصحیح نیکلسون ج2 ص968

12)جستاری در باب دین و دنیای مدرن (سید محمود نبویان)

13)عرفان حقیقی و عرفانهای کاذب(احمد حسین شریفی)

14)آفتاب و سایه ها(محمدتقی فعا لی)

15)مکتوب(پائلو کوئلیو)